Nghề nuôi bongdalu 13 - sinh kế của người dân Cao nguyên đá: Kỳ I - Nỗi niềm người nuôi bongdalu 13 nội

Trên vùng Cao nguyên đá, ngoài cây ngô, con bò thì con bongdalu 13 được xem là vật nuôi góp phần mang lại cuộc sống ấm no cho người dân nghèo. Ở nơi chỉ có đá này, con bongdalu 13 lấy mật từ loài hoa dại nở duy nhất vào một mùa trong năm, tạo ra sản vật nổi tiếng cho vùng đất địa đầu Tổ quốc – mật bongdalu 13 Bạc hà. Đến nay, nuôi bongdalu 13 đã trở thành sinh kế của người dân nơi đây, nhưng câu chuyện về bảo vệ giống bongdalu 13 địa phương và thương hiệu mật bongdalu 13 Bạc hà vẫn còn nhiều... trăn trở.

[links()]

Từ nghề nuôi bongdalu 13, gia đình anh Cháng Vảng Dình, thôn Sủa Cán Tỷ, xã Cán Tỷ có đời sống ổn định. Trong ảnh: Anh Dình kiểm tra tổ bongdalu 13 của gia đình.

Kỳ I: Nỗi niềm người nuôi bongdalu 13 nội

Từ nhiều năm nay, không ít người dân ở 4 huyện: Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc đã biết cách nuôi bongdalu 13 để tăng thêm thu nhập. Có những người phải lăn lộn nhiều nơi để “tầm sư học đạo” nghề nuôi bongdalu 13, cũng có những người “bén duyên” với con bongdalu 13 vì đam mê. Đối với người nuôi bongdalu 13 ở Cao nguyên đá Đồng Văn, mục tiêu chung của họ hướng đến chính là cuộc sống bớt đói nghèo.

Mưu sinh trên đất khó

Đến với Quản Bạ mùa này, trảidọc trên các sườn núi, dưới thung sâu, loài hoa cỏ kim (theo cách gọi của người dân) và hoa Bạc hà đang thời kỳ nở rộ, trở thành nguồn nguyên liệu quý đối với đàn bongdalu 13 địa phương. Vào thời điểm từ đầu tháng 9, nghề nuôi bongdalu 13 của người dân nơi đây bắt đầu nhộn nhịp trở lại. Đã nhiều năm, gia đình anh Cháng Thìn Lù, thôn Thanh Long, xã Thanh Vân (Quản Bạ) gắn bó với nghề nuôi bongdalu 13. Đến nay, được đánh giá là một trong những người đứng đầu cả tỉnh về kinh nghiệm nuôi bongdalu 13, nhưng con đường chàng thanh niên Cháng Thìn Lù tìm đến con bongdalu 13 cũng lắm gian nan.

Anh kể, sau khi lấy vợ, được bố để lại cho gần 20 đàn bongdalu 13 nhưng chỉ sau hơn một năm, đàn bongdalu 13 thường xuyên bốc bay chỉ còn lại một nửa. Cuộc sống gia đình chủ yếu trông vào cây ngô và đàn bongdalu 13 nên đói, nghèo cứ thế đeo bám. Để tìm ra bí quyết nuôi bongdalu 13, Lù đã đi nhiều nơi và bất cứ đâu có lớp tập huấn dạy nuôi bongdalu 13 Lù đều tham gia. “Nuôi con bongdalu 13 nhiều khi phải có duyên nhưng quan trọng nhất phải hiểu được tập tính của chúng. bongdalu 13 nội nếu thiếu phấn hoa sẽ ngừng sinh sản và cắn lẫn nhau, dẫn tới số lượng bongdalu 13 suy giảm, dễ bốc bay. Vào mùa ít hoa phải có cách bổ sung thức ăn và giữ đàn ở vùng thời tiết ấm áp, tránh cho bongdalu 13 bị chết” – anh Lù chia sẻ. Hiện, gia đình anh nuôi 300 tổ bongdalu 13, cho nguồn thu nhập ổn định. Năm nay mới ở tuổi 33 nhưng Cháng Thìn Lù đã có tới 14 năm kinh nghiệm nuôi bongdalu 13. Không giữ bí quyết cho riêng mình, anh đã dạy nghề cho nhiều hộ nuôi bongdalu 13 ở xã Quyết Tiến, Đông Hà, Thanh Vân, Lùng Tám (Quản Bạ).

Đối với người dân ở xã Thanh Vân, nuôi bongdalu 13 giúp nhiều gia đình vươn lên thoát khỏi đói, nghèo và nay đã trở thành nghề thu hút nhiều người tham gia. Trước đây, gia đình anh Lý Đại Minh, thôn Thanh Long chỉ nuôi vài tổ bongdalu 13, sau khi nhận thấy giá trị kinh từ nuôi bongdalu 13, đã mạnh dạn vay tiền theo Nghị quyết 209 của HĐND tỉnh mua thêm 60 tổ bongdalu 13 về nuôi. Tuy nhiên, theo nhận định của anh; năm nay, do số đàn bongdalu 13 trên địa bàn tăng nhanh nên số bongdalu 13 trong một tổ ít đi hẳn; tổ nhiều chỉ được 3 cầu bongdalu 13. “Khổ nhất là con bongdalu 13 ngoại lai do người ở nơi khác đến đặt trong khu vực đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đàn bongdalu 13 địa phương chúng tôi. Đàn bongdalu 13 nội tầm vóc bé hơn, sức yếu hơn nên thường bị bongdalu 13 ngoại cắn hoặc tranh hết mật. Năm nay, mới quay mật lần đầu mà thấy chẳng được bao nhiêu, cứ tình trạng này đàn bongdalu 13 nội đứng trước nguy cơ bị hủy hoại ” – anh Minh trăn trở.

Nỗi lo từ đàn bongdalu 13 ngoại

Đối với những người nuôi bongdalu 13 nội trên vùng Cao nguyên đá, nỗi niềm trăn trở lớn nhất chính là việc một số người ở nơi khác đặt loại bongdalu 13 Ý, bongdalu 13 ngoại lai vào địa bàn, bởi theo người dân, loại bongdalu 13 này có sức cạnh tranh rất lớn về nguồn nguyên liệu, khiến cho đàn bongdalu 13 nội đứng trước nguy cơ bị suy giảm về số lượng. Đặc biệt, do đặc thù về khí hậu và thời điểm ra hoa, nên nghề nuôi bongdalu 13 chỉ kéo dài từ tháng 8 đến tháng 12 hàng năm, những tháng còn lại, người dân nơi đây chỉ biết trông vào cây ngô một vụ.

Mặc dù đã nhiều năm bám nghề nuôi bongdalu 13 nhưng năm nay, anh Cháng Vảng Dình, thôn Sủa Cán Tỷ, xã Cán Tỷ (Quản Bạ) phải “cắn răng” bán đi hơn 30 tổ bongdalu 13 địa phương vì có một đàn bongdalu 13 ngoại lên tới vài trăm tổ đặt không xa địa điểm nuôi bongdalu 13 của gia đình. Anh cho biết, không chỉ riêng anh mà gần như toàn bộ người nuôi bongdalu 13 nơi đây đều có thể nhận biết con bongdalu 13 ngoại. “bongdalu 13 ngoại có thân hình to hơn, dài hơn, màu vàng hơn bongdalu 13 nội. Nếu như bongdalu 13 nội chỉ lấy một phần phấn hoa ở cây thì bongdalu 13 ngoại có khả năng lấy hết phấn. Lúc nguồn phấn hoa bị cạn kiệt, bongdalu 13 ngoại bay vào tổ bongdalu 13 nội cắn chết bongdalu 13 nội để tranh mật, khiến cho tổ bongdalu 13 nội yếu thế phải bốc bay, gây thiệt hại lớn về kinh tế. Vì thế, năm nay gia đình tôi nuôi 100 đàn nhưng phải bán đi 30 đàn vì sợ không đủ phấn hoa để giữ bongdalu 13” – anh Dình buồn bã nói.

Không chỉ đối với người nuôi bongdalu 13 nội, ngay cả một số người dân không nuôi bongdalu 13 ở khu vực xã Đông Hà, Cán Tỷ, Lùng Tám cũng bị “ám ảnh” bởi đàn bongdalu 13 ngoại mỗi khi mùa lúa, mùa ngô trổ bông. Cả nhà có 4 miệng ăn trông vào một ít diện tích trồng ngô và hơn 2 sào lúa, nhưng mùa vụ năm 2015, gia đình anh Hoàng Trung Thắng, thôn Sang Phàng, xã Đông Hà (Quản Bạ) đã nghèo lại thêm đói khi ruộng lúa không thể kết hạt. Theo nghiên cứu, bongdalu 13 là côn trùng có ích, giúp tăng thụ phấn cho cây cối, hoa màu nhưng anh Thắng khẳng định, trong các vụ trước, cây lúa đều phát triển tốt, trong khi năm 2015, mưa thuận gió hòa nên chẳng có lý do gì để lúa mất mùa. “Mỗi một bông lúa có tới hàng chục con bongdalu 13 đậu chi chít, ngay cả hoa ngô cũng vậy. Không chỉ riêng gia đình tôi mà còn nhiều nhà khác cũng phản ánh về việc đó. Đến lúc thu hoạch thì cây lúa có hạt nhưng toàn hạt lép, cây ngô có bắp nhưng hạt chẳng có bao nhiêu” – anh Thắng cho biết.

Trên thực tế, đàn bongdalu 13 địa phương trên địa bàn Cao nguyên đá nói riêng hiện là loài bongdalu 13 mật cần được bảo tồn quỹ gen. Do đó, trong văn bản số 818/BNN-KHCN, ngày 16.4.2004 của Bộ NN&PTNT đã yêu cầu Sở NN&PTNT các tỉnh, các Vườn Quốc gia không đưa các giống bongdalu 13 khác vào khu vực bảo tồn quỹ gen bongdalu 13 đang lưu giữ. Đây là cơ sở để những người nuôi bongdalu 13 nội đang hàng ngày mưu sinh trên đá tiếp tục phát triển đàn bongdalu 13 địa phương và khẳng định chất lượng mật bongdalu 13 Bạc hà.

KIM TIẾN

Kỳ II: Thương hiệu mật bongdalu 13 Bạc hà không thể bị "đánh cắp"