Chắt chiu nghề nuôi bongdalu mobi "trên đá"

BHG- Từ lâu, mật bongdalu mobi ở Hà Giang đã nổi tiếng do có chất lượng rất tốt, nhiều công dụng. Để làm ra những giọt mật vàng óng, sóng sánh ấy là sự chăm chỉ, cần cù của những người theo nghề nuôi bongdalu mobi trên vùng Cao nguyên đá.

Anh Cháng Thìn Lù, Giám đốc HTX Mật bongdalu mobi dược liệu Thanh Vân (Quản Bạ) kiểm tra tổ bongdalu mobi của HTX.

Nghề nuôi bongdalu mobi lấy mật ở Cao nguyên đá bắt đầu từ cách đây rất lâu, có thể gọi đây là một trong những nghề truyền thống của vùng vì trước đây người dân trong vùng đã có thói quen nuôi khoảng 5 – 10 tổ bongdalu mobi trong nhà để lấy mật. Khoảng 5 – 6 năm trở lại đây, nghề nuôi bongdalu mobi lấy mật phát triển nhộn nhịp nhờ đường xá nối giữa miền xuôi với miền ngược thuận tiện hơn. Nhất khi Cao nguyên đá Đồng Văn được Unesco công nhận là thành viên của mạng lưới Công viên Địa chất toàn cầu, nhiều du khách đến tham quan đã giúp cho thương hiệu mật bongdalu mobi Bạc hà trở lên nổi tiếng. Đến năm 2013, Cục sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và công nghệ) cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý Mèo Vạc cho sản phẩm “Mật bongdalu mobi Bạc hà”, bao gồm khu vực 4 huyện: Đồng Văn, Mèo Vạc, Yên Minh, Quản Bạ. Công nhận chất lượng riêng có của mật bongdalu mobi Bạc hà, giúp nghề nuôi bongdalu mobi ngày càng phát triển. Hàng năm, cứ vào tầm tháng 10 – tháng 11, được gọi là mùa mật bongdalu mobi Bạc hà, cũng là dịp du khách thường tới thăm quan cảnh sắc mùa hoa Tam giác mạch, hoa Cải, hoa Dền, hoa Bạc hà của Hà Giang và mang mật bongdalu mobi về làm quà.

Mật bongdalu mobi Bạc hà là sản phẩm được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng, song ít ai biết những người dân bản địa làm nghề chắt mật phải làm lụng vất vả, cần cù chịu khó, để duy trì nghề từ năm này sang năm khác. Đến thăm HTX Mật bongdalu mobi dược liệu Thanh Vân ở thôn Thanh Long, được anh Cháng Thìn Lù, Giám đốc HTX, chia sẻ: “Riêng nhà tôi làm mật bongdalu mobi đã hơn 10 nay rồi, các hộ khác trong thôn cũng nuôi bongdalu mobi từ 5 – 6 năm. Mình bắt đầu nghề từ khi đi học về liền nối nghiệp cha, ban đầu chỉ nuôi khoảng 15 tổ bongdalu mobi một năm thôi. Về sau nhu cầu mua mật của khách tăng lên thì vào lúc cao điểm nhà tôi nuôi đến 500 tổ bongdalu mobi”. Nghề nuôi bongdalu mobi nay đã khác xưa nhiều nhờ vào trình độ KHKT thay đổi, quy mô tăng lên, người dân địa phương không còn phải vào rừng tìm tổ bongdalu mobi về thuần hóa nữa mà duy trì đàn bongdalu mobi tại nhà.

Ở vùng đá khắc nghiệt là thế, song cũng có những mùa hoa cho đàn bongdalu mobi đi làm mật. Người nuôi bongdalu mobi cũng như “dân du mục” thay đổi địa điểm thường xuyên theo mùa hoa. Hàng năm, cứ đến mùa Xuân từ khoảng tháng 3 – tháng 4 là mùa tách đàn bongdalu mobi, tầm tháng 5, 6, 7, 8 là mùa thu mật. Đến tháng 8 hàng năm là mùa mật bongdalu mobi Bạc hà, cho đến tháng 11 là vụ Bạc hà cuối cùng cũng là lúc dồn đàn bongdalu mobi lại, giảm số lượng bongdalu mobi để tránh mùa Đông lạnh chờ mùa xuân đến. Anh Lù cho biết, nuôi bongdalu mobi phải chuyển nhiều địa điểm mới thu được mật, cứ đến tháng 9 – tháng 10 là lúc anh chuyển đàn bongdalu mobi lên Đồng Văn để thu mật bongdalu mobi Bạc hà.

Nhìn vào sự phát triển của nghề nuôi bongdalu mobi hiện nay đang dần nâng cao về chất lượng và số lượng theo hướng hàng hóa. Giá mỗi lít mật bongdalu mobi thường vào khoảng 300 – 400 nghìn đồng/lít, mật bongdalu mobi Bạc hà tùy thời có thể cao hơn gấp đôi, đã mang lại cuộc sống ấm no cho nhiều hộ nuôi bongdalu mobi trong vùng. Trung bình, các hộ nuôi nhiều bongdalu mobi thu về từ 100 – 200 triệu đồng/năm, từ đó thoát nghèo bền vững.

Tuy nhiên, nghề nuôi bongdalu mobi hiện nay cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn khi có sự cạnh tranh của các chủ nuôi bongdalu mobi ngoại từ vùng khác đến. Do số diện tích bạc hà không tăng mà số lượng đàn bongdalu mobi lại tăng lên chóng mặt dẫn đến sự tranh chấp giữa bongdalu mobi nội và bongdalu mobi ngoại. Để đảm bảo thương hiệu “mật bongdalu mobi Bạc hà” của vùng, đảm bảo đời sống của đồng bào vùng khó khăn nhất cả nước, chính quyền địa phương đã có nhiều giải pháp hỗ trợ người dân như thành lập Hội sản xuất và kinh doanh mật bongdalu mobi trên Cao nguyên đá. Đây là nơi giúp các hộ nuôi bongdalu mobi nhỏ, lẻ quảng bá, tiêu thụ sản phẩm mật bongdalu mobi Bạc hà. Anh Lù cho biết: “Không phải loại mật nào cũng được gắn mắc “mật bongdalu mobi Bạc hà”, mà chỉ có mật đúng mùa Bạc hà mới đủ tiêu chuẩn thôi”. Ngoài ra, HTX của anh phải tự đăng ký một nhãn hiệu mới là “Mật bongdalu mobi dược liệu” cho mật vào những mùa hoa dược liệu khác. Để mật bongdalu mobi đảm bảo chất lượng, HTX đang đầu tư bài bản hơn như: Xây dựng thương hiệu, mua máy tách thủy phân để lọc mật bongdalu mobi, đóng chai mật bongdalu mobi từ 500 – 1.000 ml... Hy vọng với sự cần cù, hết lòng với thương hiệu mật bongdalu mobi Cao nguyên đá sẽ đem về mật ngọt cho những người nuôi bongdalu mobi ở đây.

LÊ HẢI